a2zm

Słów kilka o położeniu Gminy Wielowieś i przynależności  administracyjnej

Gmina Wielowieś jest odrębną jednostką regionalną i leży w północno – zachodniej części województwa śląskiego i ziemskiego powiatu gliwickiego. Od północy graniczy ona z gminami: Zawadzkie i Krupski Młyn, od wschodu z gminami Tworóg, Zbrosławice, od południa z miastem Pyskowice, a od zachodu z gminami: Toszek, Jemielnica i Strzelce Opolskie. Granica z gminami: Zawadzkie. Jemielnica oraz Strzelce Opolskie, stanowi równocześnie granicę pomiędzy województwem śląskim i opolskim.

Gmina Wielowieś obejmuje 12 sołectw, są to: Wielowieś, Błażejowice, Czarków, Dąbrówka, Gajowice, Kieleczka, Sieroty, Świbie, Radonia, Raduń-Borowiany, Wiśnicze, Zacharzowice.

Ogólna powierzchnia Gminy wynosi 11 659 ha, w tym:
– użytki rolne – 7 605 ha, co stanowi 65.23% powierzchni gminy;
– lasy – 3 270 ha ( w tym 217 ha to lasy prywatne), co stanowi 28.05% powierzchni gminy;
– pozostałe grunty i nieużytki – 784 ha, co stanowi 6.72% powierzchni gminy.
Gmina liczy ok. 6 500 mieszkańców i jest usytuowana w niedużej odległości od dużych ośrodków miejskich:
–          Gliwice – 28 km;
–          Tarnowskie Góry – 20 km;
–          Zabrze – 30 km;
–          Bytom – 30 km.
Miasto wojewódzkie – Katowice usytuowane jest w odległości ok. 50 km od gminy.
Gmina ma charakter typowo rolniczy. Zakłady na terenie gminy związane są w większości ściśle z rolnictwem i usługami.

wielowies 

wielowies 049                                                                                                     Lokalizacja gminy w województwie śląskim oraz mapka gminy Wielowieś                                                                                                    

wielowies - mapa gminy obecnieHistoryczny rozwój 

 

Śląsk jako kraina geograficzno-historyczna w sposób widoczny jest obecny w dziejach dopiero od przełomu IX i X w. Wcześniejsze dane może odkryć tylko archeologia, której zawdzięczamy ustalenie kolejnych etapów i form osadnictwa ludzkiego na tym terenie na wiele nawet wieków przed ujawnieniem się naszego terytorium w źródłach pisanych.

Od końca XII w. sieć parafialna ogarniała w sposób jednolity mniej więcej całą krainę – miasta i wsie śląskie. Powstał nawy typ parafii, uposażonych w ziemię, tzw. łany proboszczowskie (przedtem uposażenie z nadania władców świeckich obejmowało głównie dziesięciny). To był już efekt kolonizacji na prawie niemieckim, prowadzonej przede wszystkim w XIII w. Zjawisko kolonizacji dotyczyło całej Europy, a jej istotą było przechodzenie zarówno miast, jak i wsi na nowy system funkcjonowania i gospodarowania, związany z upowszechnieniem się gospodarki towarowo-pieniężnej.

Wraz z zagęszczeniem się sieci parafialnej powstawały także dekanaty, zwane na Śląsku archiprezbiteratami. Ten ponad-parafialny szczebel struktury terytorialnej ma walor wyłącznie kościelny, nie wymagający tworzenia odrębnego uposażenia i nie wchodzący w relacje z władzami świeckimi, jak to ma miejsce w przypadku parafii czy diecezji.

Okolice Wielowsi zamieszkane były już w okresie kultury łużyckiej ( 1000 – 400 p.n.e.), o czym świadczy skarb odkryty w Czarkowie i bogate cmentarzysko w Świbiu. Obecna sieć osadnicza ukształtowała się w większości w XIII wieku. Przeważały tutaj majątki rycerskie.

Wielowieś leży około 10 km na północny wschód od starego miasta Toszek, z którym wieś jak i Parafia od samych początków aż po nasze czasy była ściśle związana, tak pod względem polityczno – administracyjnym, jak i kościelnym. Toszek był bowiem w zaraniu dziejów dla wszystkich miejscowości Parafii Wielowieś siedzibą władzy kasztelańskiej, względnie książęcej, a po jej ustaniu siedzibą władzy po­wiatowej, aż do chwili złączenia tego powiatu w XVIII wieku z powiatem gliwickim, nazwanym odtąd „Kreis Tost-Gleiwitz”, z czego w końcu powstał tylko sam „Kreis Gleiwitz”, a po ostatniej wojnie powiat Gliwice. Toszek był też dla Parafii Wielowieś od samego początku siedzibą dekanatu, w którego granicach w przeszłości Parafia Wielowiejska zawsze pozostawała i po nasze czasy pozostaje, mimo iż dekanat toszecki w ciągu dziejów ulegał kilkakrotnemu podziałowi. Jedynie wschodnia część Parafii Wielowieś, z której w 1687 roku utworzono nową Parafię Koty – Tworóg, ta Parafia należała do dekanatu toszeckiego do roku 1738, to jest do chwili podziału rozległego terytorialnie dekanatu toszeckiego na dwa dekanaty: Toszek i Pyskowice, skąd ostatecznie w roku 1926 tę oddzieloną część wielowiejskiej Parafii, czyli Parafie Koty i Tworóg przyłączono do Dekanatu Dobrodzień. Granice starej kasztelani toszeckiej pokrywały się prawdopodobnie z pierwotnym zasięgiem Dekanatu Toszeckiego. Całe to terytorium w przeszłości zawsze należało do Diecezji Wrocławskiej i grani­czyło kiedyś przez setki lat bezpośrednio z Diecezją Krakowską.

Miejscowości należące do dzisiejszej Parafii Wielowieś zaliczane są do starych osad górnośląskich, o których wspominają dokumenty już w pierwszym dziesięcioleciu XIV wieku. W jednym z tych dokumentów, mianowicie w „Liber fundationis episcopatus Vratislawiensis”, czyli w księdze Fundacji biskupstwa wrocławskiego z roku 1305 wspomniane są tam po raz pierwszy wszystkie dzisiejsze miejscowości Parafii Wielowiejskiej, a więc: Wielowieś, Świniowice, Kieleczka i Odmuchów, za wyjątkiem Czarkowa, który jednak prawdopodobnie już też istniał. Księga ta zawiera spis wszystkich ówczesnych wiosek na Śląsku, które były zobowiązane składać daniny roczne na rzecz wrocławskiej stolicy biskupiej.

O Parafii na tym terenie pisze J. Chrząszcz w „Die Geschichte der Städte Peiskretscham und Tost so wie des Kreises Tost – Gleiwitz”. Wspomina on, że do położonej na zachodzie na obszarze leśnym parafii Tworóg zostaje dołączona parafia Wielowieś.

Teren jest tutaj przeważnie płaski, piaszczysty, gliniasty i mało urodzajny. Około roku 1305 Magna Willa, to znaczy Wielowieś, 40 łanów ziemi, z których dziesięcina ze zboża w postaci pszenicy, żyta, owsa była odprowadzana do biskupa. O Wielowsi Codex Diplomaticus Silesiae dosłownie tak pisze: „Item in Magna Villa sunt XL mansi parvi decimam in capis de 3-bus triticis siliginis et avenae. Figuruje tam wprawdzie tylko łacińska nazwa Wielowieś „Magna Villa”, bo dokument ten jest pisany w języku łacińskim, lecz kilkadziesiąt lat później pojawia się w dokumentach także polska nazwa „Wielowieś”, jak i niemiecka „Langendorf”.

P1100464g1P1090115 P1090108P1090106P1090136P1090104 (1)P1090127P1090116 (1)P1090121P1090087P1090132wielowies 048P1090100

Źródło:  praca córki Anety pt.  Historia Parafii w Wielowsi, Katowice 2004 r.  str. 4, 6, 7 oraz Informator Gminy Wielowieś

Zdjęcia:  własne, z albumu rodzinnego oraz zrzut ekranu z filmu Panorama Gminy Wielowieś jeszcze bez wiatraków , grudzień 2019, autor Stowarzyszenie Tu i Teraz dla Przyszłości

 

 

Dodaj komentarz