Śląsk Cieszyński (cz. Těšínské Slezsko, niem. Teschener Schlesien) to kraina historyczna w Polsce i Czechach, obejmująca południowo-wschodnią część Śląska, skupioną wokół miasta Cieszyn i rzeki Olzy. Jego obszar to ok. 2280 km², obecnie teren ten zamieszkuje ponad 800 tysięcy ludzi (463 tysiące po stronie czeskiej oraz ok. 350 tysięcy osób po polskiej). Granice regionu ukształtowały się wraz z powstaniem kasztelanii cieszyńskiej po raz pierwszy wzmiankowanej w 1155 roku, następnie region utrwalił się w postaci księstwa, które począwszy od piętnastego wieku poczęło tracić okresowo lub na stałe terytorialną jedność, pomimo tego przez dłuższy czas wśród mieszkańców utrzymywało się wspólne poczucie więzi, które wynika następnie z wielowiekowej stabilnej granicy administracyjnej, jako że niezależnie od przynależności do Austrii czy Czech trwały ciągle granice dawnego księstwa cieszyńskiego. Tereny te podzielono dopiero po I wojnie światowej na dwie części, polską i czechosłowacką (dzisiaj czeską). Część literatury traktuje Śląsk Cieszyński i Górny Śląsk jako dwa osobne regiony, według innej części literatury Śląsk Cieszyński znajduje się w historycznych i geograficznych granicach Górnego Śląska. Mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego cechują się bardzo silnym poczuciem tożsamości regionalnej, dotyczy to zarówno polskiej części tego regionu, jak i tzw. Zaolzia.
Granice geograficzne – granica północna: wzdłuż rzeki Olzy od ujścia do rzeki Odry w pobliżu Bogumina i dalej na wschód wzdłuż granicy polsko-czeskiej w okolicach Karwiny; następnie na terytorium Polski wzdłuż północnej granicy powiatów cieszyńskiego i pszczyńskiego (po części wzdłuż Jeziora Goczałkowickiego), a dalej powiatów bielskiego i pszczyńskiego wzdłuż rzeki Wisły aż do ujścia rzeki Białej; granica wschodnia: wzdłuż rzeki Białej przez miasto Bielsko-Biała aż do ujścia dopływowej rzeki Białki; następnie na zachód wzdłuż rzeki Białki pomiędzy miejscowościami Bystra Śląska i Bystra Krakowska do szczytu góry Klimczok; dalej na południe zgodnie z granicą powiatów cieszyńskiego i żywieckiego aż do granicy polsko-słowackiej; granica południowa: wzdłuż granicy państwowej pomiędzy Polską i Słowacją w rejonie Koniakowa, a następnie na zachód wzdłuż granicy pomiędzy Czechami i Słowacją aż do źródeł rzeki Ostrawicy; granica zachodnia: wzdłuż rzeki Ostrawicy aż do jej ujścia do rzeki Odry na terenie miasta Ostrawy; dalej na północ wzdłuż rzeki Odry aż do ujścia rzeki Olzy w rejonie Bogumina.
Pod względem administracyjnym na obszar Śląska Cieszyńskiego składają się:
w części polskiej: powiat cieszyński, zachodnia część powiatu bielskiego oraz zachodnia część miasta Bielsko-Biała na prawach powiatu; cały obszar znajduje się w granicach woj. śląskiego; w części czeskiej: powiat Karwina, wschodnia część powiatu Frydek-Mistek, wschodnia część powiatu Ostrawa oraz wschodnia część miasta Ostrawa; cały obszar znajduje się w granicach kraju morawsko-śląskiego.
Euroregion to obszar współpracy transgranicznej, który powstał na podstawie umowy regionów przygranicznych dwóch lub więcej państw. Euroregion funkcjonuje na podstawie własnego statutu. Wspiera interesy miast i wsi, stowarzyszeń i osób prywatnych. Na poziomie regionalnym wspierał działania, które doprowadziły do przyjęcia do Unii Europejskiej i do zawarcia umów międzynarodowych, które wspierały współpracę transgraniczną.
Unia Europejska wspiera transgraniczne programy rozwojowe w celu przezwyciężenia istniejących problemów, które utrudniają integrację europejską. Euroregiony odegrały ważną rolę w przygotowaniu i realizacji programu transgranicznego CBC Phare.
Euroregion Śląsk Cieszyński (cz. Euroregion Těšínské Slezsko) został ustanowiony w dniu 22 kwietnia 1998 r. na granicy polsko-czeskiej w celu wspierania współpracy transgranicznej w tym obszarze i powstał poprzez podpisanie Umowy o Współpracy Regionalnej pod nazwą EUROREGION ŚLĄSK CIESZYŃSKI – TĚŠÍNSKÉ SLEZSKO zawartej w Cieszynie pomiędzy: stroną polską reprezentowaną przez: Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej „Olza” z siedzibą w Cieszynie (Sdružení rozvoje a regionální spolupráce „Olza” ze sídlem w Cieszynie), a stroną czeską reprezentowaną przez : Regionalne Stowarzyszenie Współpracy Czesko-Polskiej Śląska Cieszyńskiego z siedzibą w Czeskim Cieszynie (Regionální sdružení česko – polské spolupráce Těšínského Slezska se sídlem v Českém Těšíně).
Obecnie obejmuje on powierzchnię około 1400 km², a zamieszkuje go około 630 000 osób. Najważniejszym miastem Euroregionu jest Cieszyn, zaś największym Jastrzębie-Zdrój. Siedzibami Euroregionu są dwa partnerskie miasta: Cieszyn po stronie polskiej oraz Czeski Cieszyn po stronie czeskiej. Podstawową strukturę organizacyjną Euroregionu tworzy Rada Euroregionu, w której każda strona ma 4 przedstawicieli. Rada ma swojego przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Następną jednostką jest Sekretariat Euroregionu, w którym każda ze stron ma swojego sekretarza. Euroregion jest wolnym stowarzyszeniem polskich i czeskich związków miast i gmin Śląska Cieszyńskiego. Euroregion nie ma charakteru ponadnarodowego i ponadpaństwowego, ale jest związkiem rozwijającym wzajemną współpracę. 21 grudnia 2007 roku, wraz z wejściem Polski, Czech i Słowacji do Układu z Schengen, na granicach tych trzech państw zniesiona została kontrola graniczna.
Położenie geograficzne
Euroregion Śląsk Cieszyński leży na obszarze przygranicznym północno – wschodnich Czech i południowej Polski, w bliskim sąsiedztwie Słowacji. Rozciąga się na obszarze od Hrčavy i Jaworzynki po Bohumín i Chałupki . Naturalną oś tych terenów tworzy rzeka OLZA, nad którą leżą graniczne miasta Český Těšín i Cieszyn, niewątpliwie stanowiące serce regionu. Przez Euroregion biegnie główna linia komunikacyjna łącząca północną i południową Europę. Na jego terytorium znajduje się największe przejście graniczne pomiędzy Polską i Republiką Czeską, Cieszyn – Český Těšín. Pod względem administracji państwowej Euroregion obejmuje w RCz powiat Karviná, wybrane gminy powiatu Frýdek – Místek, w RP przygraniczną część województwa Śląskiego (część powiatu wodzisławskiego, Miasto Jastrzębie-Zdrój, powiat cieszyński i część powiatu bielskiego).
Ze strony polskiej w skład Euroregionu wchodzą:
– gminy powiatu cieszyńskiego: Brenna, Chybie, Cieszyn, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów, Strumień, Ustroń, Wisła, Zebrzydowice,
– gminy powiatu bielskiego: Jasienica, Jaworze,
– gmina powiatu wodzisławskiego: Godów,
– miasto Jastrzębie-Zdrój,
Ze strony czeskiej w skład Euroregionu wchodzą (w sumie 40 gmin):
– obszar powiatu Karwina (16 gmin),
– przygraniczna część powiatu Frydek-Mistek (24 gminy).
Euroregion Śląsk Cieszyński nie pokrywa się z historycznymi granicami Śląska Cieszyńskiego, gdyż w jego skład wchodzą gminy Jastrzębie-Zdrój i Godów, które powszechnie zaliczane są do Górnego Śląska, a część dawnych ziem Księstwa Cieszyńskiego znajduje się w innym euroregionie Beskidy (jak ziemie powiatu bielskiego na zachód od rzeki Białej, czy miasta: Bielsko-Biała i Frydek-Mistek).
Zadania i cele Euroregionu Śląsk Cieszyński
W obszarach przygranicznych Euroregion wspiera rozwój zwłaszcza w następujących dziedzinach:
Wymiana doświadczeń i informacji związanych z rozwojem region, wymiana doświadczeń i informacji związanych z rynkiem pracy, współpraca przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego, realizacja wspólnych interesów z zakresu transportu, dróg, komunikacji i bezpieczeństwa obywateli, rozwiązywanie wspólnych problemów z zakresu ekologii i środowiska naturalnego, współpraca przy zapobieganiu skutkom klęsk żywiołowych, współpraca z zakresu gospodarki i handlu, rozwój turystyki i ruchu turystycznego łącznie z rozwijaniem i polepszeniem działań kontaktów transgranicznych; imprezy wspierające rozwój kultury, oświaty i sportu, zwłaszcza udzielanie informacji o poszczególnych działaniach, wymiana kulturalna i troska o wspólne dziedzictwo kulturalne, wzajemna współpraca pogotowia ratunkowego i górskiego pogotowia ratunkowego na obszarze Euroregionu oraz współpraca szkół i młodzieży Euroregionu.
Szczególnie intensywny rozwój dotyczy punktów związanych z transportem i infrastrukturą techniczną, turystyką i ruchem turystycznym. W zakresie współpracy transgranicznej dziedzina kultury rozwinięta jest najszerzej. Projekty realizowane w latach 1999-2002:
Projekty realizowane do roku 2000 z programu Phare CREDO: INFOREG 2000 – aktywizacja agencji informacji przygranicznej w rejonie Śląska Cieszyńskiego – kompletacja, opracowanie i dystrybucja informacji (realizacja sierpień 1998 – styczeń 2000), REGIOTOUR – trasy rowerowe przez Euroregion Śląsk Cieszyński – Těšínksé Slezsko (realizacja sierpień 1999 – siepień 2000), BESKIDOMAP – rozwój turystyki w rejonie zapór Cierlickiej i Żermanickiej oraz Jeziora Goczałkowickiego (realizacja sierpień 1998-czerwiec 1999). Projekty realizowane w latach 2001-2002: W ramach Wspólnego Funduszu Małych Projektów (SFMP) programu CBC Phare INFOBUSINESS – kompletacja, opracowanie i dystrybucja informacji ekonomicznych i gospodarczych w regionie (realizacja sierpień 2001 – luty 2002), IMAGE PROSPECT – materiał prezentacyjny o Euroregionie (realizacja lipiec 2001 – kwiecień 2002), INTERTURISM – wspólna czesko-polska strategia rozwoju turystyki w Beskidzie Śląskim i Morawsko Śląskim (realizacja czerwiec 2001 – marzec 2002), BORDER CROSSING – studium modelowe przekraczania granic w roku 2005 (RC i PL są członkami UE – realizacja czerwiec 2001-marzec 2002). W ramach programu PHARE CBC 1999: Mysia dziura – rekonstrukcja skrzyżowania drogi II/468 z liniami kolejowymi w Trzyńcu (realizacja, dotacja Phare CBC 1999 ). W ramach programu PHARE CBC 2000: Rekonstrukcja drogi dojazdowej do przejścia granicznego Horní Líštná / Leszna Górna (realizacja, dotacja Phare CBC 2000) MONITORING – rekonstrukcja międzynarodowej drogi E462 i E75 w Euroregionie Těšínské Slezsko – Śląsk Cieszyński (przygotowanie projektu, realizacja w latach 2002-2007).
Euroregion inicjował około 60 innych wspólnych projektów w ramach programu SFMP Phare CBC.
Źródło : portalwiedzy.onet.pl , euregio-teschinensis.eu/euroregion-slask-cieszynski/, pl.wikipedia.org , risy.cz/pl/ris/beskidy-pl/beskidy-bez-granic/euroregion-slask-cieszynski , obrazy własne oraz pl.wikipedia.org