Witam, niedługo Święta Bożego Narodzenia, dlatego chciałam dzisiaj przedstawić Wam tradycje wigilijne i kulinarne regionu Śląska, w którym mieszkam. Załączam też kilka przepisów na potrawy wigilijne, pierniki i ciastka. Przepis na tradycyjną „moczkę” jest napisany w gwarze śląskiej.
W tradycji ludowej sama wigilia (określana też jako wilija, wilia, święty wieczór) obwarowana była i jest nadal wieloma zwyczajami i wierzeniami. Jeszcze i dzisiaj funkcjonuje wierzenie, że jeśli „coś złego dzieje się w wigilię, dziać się będzie przez cały rok”. Cechą wyróżniającą wigilię spośród innych równie ważnych i podniosłych uroczystości jest spożywanie charakterystycznych potraw, które w większości przygotowane są w rodzinach od pokoleń w niezmienionej formie.
Sam zestaw potraw wigilijnych uwzględnia wszystkie płody rolne i leśne z całego roku. Z lasu pochodzą grzyby (dawniej także orzechy i miód); z pola – kasze, zboża, jarzyny, owoce; z rzek, stawów i jezior – ryby. Nadto są to produkty, które z tradycyjnymi wierzeniami i światopoglądem mają konkretne właściwości i przeznaczenie. I tak mak należy do „niezwykle ważnych roślin obrzędowych ze względu na swe właściwości usypiające i uśmierzające ból”, spożywanie go ma zapewnić rodzinie, że będzie ona trzymała się razem; z kolei grzyby w kulturze tradycyjnej naznaczone były piętnem niezwykłości – jako dobra wykradzione mieszkańcom innego świata, zapewniają one domowi pieniądze; podobną symbolikę można przypisać orzechom, suszonym owocom, a nawet kiszonej kapuście i przasnemu chlebowi (jakim jest bożonarodzeniowy opłatek). Natomiast jedzenie grochu (najczęściej w postaci grochówki lub kapusty z grochem) gwarantuje w przyszłym roku urodzaj i bogactwo, konopi (z których przyrządzana jest zupa, zwana konopiotką lub siemieniotką) chroni przed świerzbem i wrzodami, a kaszy – co by mieć grajcary a chop nie słepoł gorzały. Mówiono : Kto niy jy kasza we wilijo, tego szczynście łomijo. Miodem (pochodzącym od pszczół –„świętych owadów”) należało smarować dzieciom oczy, co miało zapobiegać ich ropieniu. Jeszcze współcześnie uważa się, że we wilijo trzeba jeść orzechy, żeby zęby nie bolały w ciągu roku, jabłka dla zdrowia i urody, a jeśli w jabłku znajdzie się robaka – oznacza to, że będzie chorował członek rodziny.
Stół wigilijny, przy którym gromadzą się wszyscy domownicy, wyróżnia się odświętnym charakterem. Na białym obrusie znajduje się najlepsza 
zastawa, dodatkowy talerz dla nieznajomego gościa (bądź zmarłego członka rodziny), zapalone świece, krzyż, sianko (czasem pod obrusem), łuski z ryby („na bogactwo”), sól i chleb (aby nie zabrakło ich w nadchodzącym roku) i oczywiście opłatki, którymi członkowie rodziny łamią się i składają sobie życzenia. Podczas wieczerzy przestrzega się jadłospisu składającego się z 9 lub 12 dań. Potraw powinno być dużo, aby w nadchodzącym roku niczego w domu nie brakowało : Potraw musi być 12, tyle, ilu apostołów i każdej potrawy należy spróbować, żeby mieć szczęście w życiu i zapewnioną opiekę apostołów.
Współcześnie do najbardziej typowych potraw wigilijnych spożywanych w moim regionie należą : siemieniotka (konopiotka), grzybionka, zupa z ryb, grochówka, zupa i kompot z pieczek (suszonych owoców), kapusta z grzybami, kapusta z grochem, mocka (zwana też moczka), makówki, karp smażony, śledzie panierowane i pieczone, a od niedawna także barszcz z uszkami. Zwyczaj spożywania karpia upowszechnił się dopiero po II wojnie światowej. Dawniej jadano śledzie w śmietanie, czasem pstrągi czy szczupaki – to, co ludzie złowili w rzece. Dawniej spożywano także : zupę fasolową, grochówkę (ugotowaną na wywarze z suszonych owoców), zupę migdałową, chałkę z posypką, miód lipowy, pieczki z becokiem i barszcz kiszony. Pozdrawiam wszystkie gospodynie, które przygotowują kulinarne pyszności i wypieki w okresie przedświątecznym – admin Regina
Hello, Christmas soon, so I wanted to introduce you today on the chrismas eve – wigilia of the traditions and culinary Silesia region in which I live. Enclosed are a few recipes for dishes Christmas, gingerbread and pastries. The recipe for the traditional „moczka” is written in the Silesian dialect. In the tradition of folk chrismas eve wigilia (also referred to as wilija, wilia, holy night) was fortified and still many customs and beliefs. Even today operates belief that if „something bad happens on Christmas Eve will happen throughout the year.” The distinguishing feature of the eve of the other equally important and solemn ceremony is to eat the typical dishes, most of which are prepared in families for generations in its original form.
Same set of Christmas dishes into account all agricultural crops and forest for an entire year. Come from the forest mushrooms (formerly well as nuts and honey); from the field – cereal, grains, vegetables, fruits; from rivers, ponds and lakes – fish. Moreover, these are the products that the traditional beliefs and worldview have specific characteristics and intended use. And so poppy belongs to the „extremely important ritual plants due to its sedative properties and relieving pain”, consuming it is to ensure the family, it will be stuck together; in turn mushrooms in traditional culture was marked by the stigma of the extraordinary – as good Stolen inhabitants of another world, they provide money to the house; similar symbolism can be attributed to the nuts, dried fruits, and even sauerkraut and przasny chleb (which is the Christmas wafer). In contrast, eating peas (usually in the form of pea soup or cabbage with peas) guarantees next year harvest and wealth, hemp (which is prepared in a soup, called konopiotka or siemieniotka) protects against scabies and sores. Christmas table at which all members of the household gather, stands out festive character. On a white tablecloth is the best dishes, extra plate for a stranger guy (or a deceased family member), lit candles, cross, hay (sometimes under the tablecloth), the scales of the fish („on wealth”), salt and bread (not to run them in the coming year), and, of course, wafer christmas, which family members break and made a wish. During supper respected diet consisting of 9 or 12 dishes. Food should be a lot of that in the coming year, nothing in the house lacked: food must be 12, but how many of the apostles and every dish you should try to get lucky in life and cared for the apostles.
Today the most common Christmas dishes eaten in my region are: siemieniotka (konopiotka), mushroom soup, fish soup, pea soup, soup and dried fruit compote, cabbage with mushrooms, cabbage with peas, mocka (also known as moczka) makówki, fried carp, herring breaded and baked, and recently borscht with dumplings. The custom of eating carp became widespread after World War II. Formerly eaten herring in cream, trout or pike sometimes – what the people caught in the river. Formerly also eaten: bean soup, pea soup (broth cooked on dried fruit), almond soup, chalk cupcakes, bean soup, pea soup (broth cooked on dried fruit), almond soup, chalk cupcakes, honey lime, pieczki z becokiem and pickled beetroot. I greet all housekeepers, who are preparing Christmas dishes culinary and pastry – admin Regina
Grzybionka
Składniki: suszone grzyby, wywar jarzynowy, masło i mąka do zasmażki, bułka na grzanki, trochę śmietany. Przygotowanie: namoczyć suszone grzyby w wodzie (pozostawić na kilka godzin), ugotować wywar jarzynowy, grzyby pokroić w kawałki i wrzucić do wywaru, gotować do miękkości, na koniec zrobić zasmażkę z masła, dodać śmietanę i zagotować. Podawać z grzankami.
Kompot z pieczek
Składniki: suszone owoce (śliwki, jabłka, gruszki, figi, morele), cukier, przyprawy: kilka goździków, szczypta cynamonu, woda. Przygotowanie: owoce namoczyć (najlepiej przez kilka godzin), następnie w tej samej wodzie gotować aż do miękkości, dodać przyprawy, cukier (można także wzmocnić smak sokiem z połówki cytryny).
Siemieniotka
Składniki: konopie (50 dag), cebula, kasza jaglana, śmietana, cukier i sól. Przygotowanie: konopie gotować tak długo, aż popękają. Wywar wylać, dodać wody i jeszcze raz zagotować. Potłuc je, żeby zrobiło się białe mleczko, dodać wody. Przetrzeć przez sito trzy albo cztery razy. Do wywaru dodać posiekaną cebulę, zatrzepać kaszą jaglaną (zmielić w młynku do kawy), trochę śmietany, posłodzić i posolić. Podawać z kaszą gryczaną ugotowaną na sypko.
Makówki
Składniki: mielony mak (50 dag), 1 litr mleka, bakalie, cukier, masło, szczypta soli, czerstwa bułka pszenna. Przygotowanie: zmielony mak wsypać do gotującego się mleka, dodać rodzynki, cukier, pokrojone migdały (sparzone i usunięte ze skórki) , trochę masła, szczyptę soli. Pokroić bułkę, zalać sosem makowym (zalać jedną warstwę bułki, czynność powtórzyć kilka razy), ozdobić górę bakaliami.
Moczka
Składniki i przygotowanie: naprzód trza namoczyć piernik, potym trza zrobić ajnbryna na maśle, a wto nie wie, co to jest ta ajnbryna, to trza mu trocha przyswojić. Trza wziąć masło i mąka, i razem to trocha zabronocić. Potym ta ajnbryna trza zaloć wodą z przeważonych suszonych owoców (szwestek, gruszek, jabłek, fyrzichów). Następnie trza rozfyrlać fyrlokiem piernik, wloć go do ajnbryny i przewarzić. Potym dodać te naszykowane suszone owoce. Następnie trza dodać do tego rodzynki i pokrojone mandle, kere naprzód trza było sparzyć. Do tego wszystkiego dodowało się do smaku cynamonu i cukru, a wedle niektórych kakała i soli. Na fajrant dolywało się kompotu z krauzów np. ze śliwek, które jeszcze przez durszlak trza przecisnąć.
Świąteczny piernik
Składniki: 0,65 dkg mąki pszennej, 0,25 dkg cukru, 0,35 dkg miodu, 0,25 litra śmietany, 20 dkg margaryny(masła), 4 jajka, 2 łyżeczki sody, korzenie i bakalie. Przygotowanie: miód, cukier, śmietanę, margarynę(masło) i korzenie zagotować, zdjąć z ognia i wsypywać mąkę, ciągle mieszając aż do uzyskania jednolitej masy. Odstawić do przestygnięcia. Po ostudzeniu dodać żółtka i sodę rozmieszaną w niedużej ilości wody. Bardzo dokładnie wymieszać, dodać ubite białka i bakalie. Piec około 40 minut. Po upieczeniu udekorować lukrem i wiórkami kokosowymi.
Ciastka imbirowe (adwentowe)
Składniki: 30 dkg mąki krupczatki (najlepsza), 2 jajka, 2 żółtka, 30 dkg cukru, 2 łyżeczki imbiru. Przygotowanie: cukier utrzeć z żółtkami i jajami, dodać mąkę i imbir, dokładnie wyrobić. Ciasto rozwałkować, wykrawać foremkami ciastka, pozostawić je na kilka godzin, następnie ułożyć na wysmarowaną blachę i upiec w piecu. Po upieczeniu włożyć do pojemnika i szczelnie zamknąć, spożywać po kilku dniach. Ciasteczka imbirowe przygotowuje się w adwencie.
Na podstawie książki: J. Świtała-Mastalerz, D. Świtała-Trybek Śląska spiżarnia, Koszęcin 2008
Zdjęcia: własne oraz pl.wikipedia.org