Gdy sonda kosmiczna Dawn zbliżyła się do karłowatej planety Ceres w pasie asteroid, zauważono na jej powierzchni dziwne obiekty, który zdają się przynosić więcej pytań niż odpowiedzi.
Z Ceres od zawsze wiązały się różne naukowe kontrowersje. Odkryto ją na początku XIX w., kiedy astronomowie święcie wierzyli, że między Marsem, a Jowiszem musi istnieć jeszcze jedno duże ciało niebieskie. Początkowo uznawana za planetę, została potem zdegradowana do rangi asteroidy, by w 2006 r. zostać zrehabilitowana decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej zyskując status planety karłowatej.
Grupy kraterów na Ceres wskazują na ciekawą przeszłość tej planety karłowatej. Nie wiemy jednak, czy ta przeszłość obejmuje ukryte pokłady lodu, niszczące uderzenie innego dużego ciała, czy coś zupełnie innego.
„Wyraźnie widzimy, że coś naprawdę ciekawego się tam dzieje” powiedział Simone Marchi z Southwest Research Institute w Boulder, Colorado, w dniu 3 sierpnia podczas Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowej Unii Astronomicznej na Hawajach.
Niektóre regiony Ceres charakteryzują się większą ilością kraterów niż inne. Mapy stworzone przez sondę Dawn, która znajduje się na orbicie wokół Ceres od marca 2015 r. wskazują, że obszary z mniejszą ilością kraterów nachodzą na obszary otaczające trzy największe kratery, z których dwa mają średnicę prawie 300 km.
Powierzchnia w środku i wokół jednego z tych kraterów, nazwanego Kerwan, jest stosunkowo gładka i płaska. Obszar ten wydaje się młodszy niż 1 miliard lat. „To stosunkowo świeży i młody w skali geologicznej teren” mówi Marchi. Wszak Ceres istnieje już od 4,6 miliardów lat.
Przesuwające się kieszenie lodu tuż pod powierzchnią Ceres mogły odświeżyć powierzchnię nad nimi usuwając z niej ślady najstarszych kraterów. Gdy lód przechodzi w stan gazowy, powierzchnia nad nim może się zapaść i wygładzić, tak jak to obserwujemy na niektórych księżycach planet zewnętrznych. Inną możliwością jest ogromne zderzenie z innym obiektem, które mogło spowodować przykrycie części terenu pyłem.
Już po kilku miesiącach badań Ceres, sonda Dawn dowodzi, że jest to zaskakujący glob. „Na pierwszy rzut oka wydaje się, że Ceres przypomina inne planetoidy” – mówi Marchi – „Ale tak nie jest.”
Misja lotu Dawn do Westy i Ceres jest zarządzana przez Jet Propulsion Laboratory w Science Mission Directorate NASA w Waszyngtonie. Dawn to projekt Programu Discovery zarządzanego przez Marshall Space Flight Center w Huntsville w Alabamie. UCLA jest odpowiedzialny za ogólną misję naukową statku kosmicznego Dawn . Orbital ATK. Inc. z Dulles w Virginii zaprojektował i zbudował statek kosmiczny. JPL NASA jest zarządzane przez California Institute of Technology w Pasadenie. Ramki kamery zostały dostarczone przez Instytut Badań Układu Słonecznego Maxa Plancka w Getyndze (Niemcy). Znaczący jest wkład przez niemiecki Aerospace Center (DLR) Instytutu Badań Planetarnych w Berlinie w koordynacji z Instytutem Informatyki i Komunikacji Network Engineering, Braunschweig. Mapowanie widzialne i podczerwone za pomocą Spektrometru jest finansowane i koordynowane przez Włoską Agencją Kosmiczną i zbudowane przez SELEX ES, z kierownictwem naukowym Instytutu Astrofizyki i planetologii kosmicznej włoskiego National Institute for Astrophysics i jest obsługiwana przez Instytut Przestrzeni Astrofizyki i Planetologii w Rzymie. Detektor promieniowania gamma i neutronowego został zbudowany przez Los Alamos National Laboratory w Nowym Meksyku i jest obsługiwany przez Planetary Science Institute w Tucson w Arizonie.
Wybitna struktura „górska” z jasnymi smugami na stromych stokach jest szczególnie fascynująca dla naukowców. Kształt „góry” został porównany do stożka lub piramidy. Wydaje się, że ma wysokość około 6 km w stosunku do powierzchni wokół niego, zgodnie z najnowszymi szacunkami.
„Ta góra jest jedną z najwyższych struktur, które widzieliśmy do tej pory na Ceres”, powiedział członek zespołu naukowego Dawn, Paul Schenk, geolog z Lunar and Planetary Institute w Houston. „To niezwykłe, że to nie jest związane z kraterem. Dlaczego znajduje się w środku pustkowia na terenie nizinnym? My jeszcze tego nie wiemy, ale możemy dowiedzieć się z bliższych obserwacji.”
Najdziwniejszym jest fakt, że wspomniana wcześniej stożkowa góra, która wygląda prawie jak piramida, jest z jednej strony ciemna, a z drugiej podejrzanie świeci, co przypomina efekt powodowany przez jasne plamy. Jej wysokość przekracza 6 kilometrów. To o ponad 3,5 kilometra więcej od Rysów – najwyższego szczytu polskich Tatr.
Zastanawiający jest również znany Occator (oh-KAH-tor) krater, w którym znajdują się najjaśniejsze miejsca Ceres. Krater bierze swoją nazwę od rzymskiego bóstwa rolnictwa i uprawy gleby. Intrygujące najjaśniejsze punkty na Ceres leżą w kraterze o nazwie Occator, który ma około 90 km szerokości i 4 km głębokości.
Badając, w jaki sposób jasne plamy światła Occator’a odzwierciedlają się w różnych długościach fal, naukowcy zespołu Dawn nie znaleźli dowodów, że są one odbiciem lodu. Albedo plamy miarą ilości światła odbitego – jest niższa niż prognozy na stężenia lodu na powierzchni!
„Zespół naukowców nadal analizuje dane i omawia teorie na temat tych jasnych punktów w Occator„ – powiedział Chris Russell, główny badacz w Dawn University of California w Los Angeles. „Obecnie porównujemy plamy jako właściwości odblaskowe soli, ale wciąż szokują nas ich źródła. Cieszymy się, że wkrótce otrzymamy nowe dane o wyższej rozdzielczości z następnej fazy orbitalnej misji.”
Laboratorium NASA Jet Propulsion przygotowało Animację ogólną geografii Ceres, dostępną również w 3-D. Occator leży na półkuli północnej, natomiast wysoka góra jest dalej na południowym wschodzie (11 stopni na południe, 316 stopni na wschód).
„Istnieje wiele innych cech, które nas interesują i które również studiujemy” – powiedział członek zespołu naukowego Dawn – David O’Brien z Planetary Science Institute w Tucson, Arizona. ” Jest to para dużych basenów o nazwie Urvara i Yalode na półkuli południowej, które mają liczne pęknięcia biegnące z dala od nich i dużą „misę wpływu” Kerwan, którego środek znajduje się na południe od równika.”
Ceres jest największym obiektem w głównym pasie planetoid między Marsem, a Jowiszem. Dzięki danym uzyskanym od statku kosmicznego Dawn, który przybył na orbitę Ceres, naukowcy zmienili swoje pierwotne oszacowanie średniej średnicy Ceres na 940 km. Poprzednie szacunkowe dane to – 950 km.
Dawn wznowi swoje obserwacje Ceres w połowie sierpnia z wysokości 900 mil (mniej niż 1500 km i trzy razy bliżej) .
6 marca 2015 roku Dawn przeszedł do historii jako pierwszy statek kosmiczny z misją dotarcia do planety karłowatej, a jako pierwszy na orbitę do dwóch różnych pozaziemskich celów. Prowadził szeroko zakrojone obserwacje planetoidy Westy w latach 2011-2012. W dniu 03 sierpnia Dawn zakończył połowę schodzenia na niższą orbitę Ceres i zrealizował ponad połowę manewrowania, aby osiągnąć swoją kolejną orbitę mapowania. Na przykład, w ciągu dnia (03.08.), sonda zmniejsza wysokość orbity z 2100 km do 2000 km.
Sonda Dawn łączy innowacyjne state-of-the-art technologii pionierskich misji z innymi technologiami oraz w niektórych przypadkach, wykorzystywane są części zamienne i oprzyrządowania pozostałe z poprzednich misji.
Futurystyczny, napęd jonowy Dawn jest hiper wydajny i pozwala statkowi kosmicznemu wznieść się na orbitę wokół dwóch różnych ciał Układu Słonecznego. Te ambitne cele misji nie byłyby możliwe bez silników jonowych.
Celem Dawn jest scharakteryzowanie warunków i sposobów najwcześniejszej historii badając szczegółowo dwie największe protoplanety pozostałe jako nienaruszone od ich powstania. Ceres i Westa znajdują się w głównym pasie planetoid, szerokiego obszaru między Marsem, a Jowiszem. Każdy ma inną ścieżkę ewolucyjną, ograniczoną przez różnorodność procesów geologicznych w ciągu pierwszych kilku milionów lat ewolucji Układu Słonecznego. Gdy Dawn odwiedza Ceres i Vestę, to znaczy, że statki kosmiczne są o „wiele kroków wcześniej” od nas samych w układzie słonecznym.
Tłumaczenie własne
Źródło : dawn.jpl.nasa.gov/mission , nasa.gov/dawn , sciencenews